Tarih Öncesi (Prehistorik) Yaşam Tarzı İle Kalp Hastalığı, Obezite ve Diyabet Önlenebilir Mi?

460 Comments / BESLENME, SAĞLIK / By / 2 Aralık 2020
Paylaş

Modern dünya toplumlarının en fazla sağlık sorun yaşadığı 3 başlık kalp hastalığı, Obezite ve diyabettir. Bu hastalıklar toplumları hem yaşam kalitesi hem de ekonomik faktörler üzerinden rahatsız etmektedir. Bu hastalıkların büyük oranda yaşam tarzımızla ilişkili olduğu bildirilmektedir. Modern dünya yaşam tarzının bu hastalıkların görülme oranlarını arttırdığı yönünde genel bir kabul söz konusudur. Bu kabulün altındaki rasyonel mekanizma, geçmiş dönem atalarımızın bu problemleri çok az yaşamış olmaları gösterilmiştir. Bu bağlamda, tarih öncesi döneme benzer bir yaşam tarzının bu hastalıkların görülme durumunu etkileme potansiyeli olabilir mi? Bu sorunun cevabı merak edilen konularda biridir. Ama elbette bu soruyu cevaplamak sanılanın aksine oldukça zordur.

Dünya ölçeğinde konuyu ele aldığımızda Dünya Sağlık Örgütü dünya popülasyonunun yaklaşık %25’ den fazlasının (2 milyardan fazla) aşırı kilolu ve obez olduğunu bu oranın Birleşik devletler için yaklaşık %40 (150 milyondan fazla) olduğu vurgulanmıştır. Ne yazık ki bu oranlar ülkemiz için de benzerdir. Türkiye nüfusunun yaklaşık %32’ si (25 milyondan fazla) aşırı kilolu veya obezdir. Aynı sorun kalp damar hastalıkları ve diyabet oranları için de benzerdir. Tüm bu oranlar sorunun ne denli büyük olduğunu göstermektedir. Peki gelecekte bu sorunu çözmek adına ne yapılıyor. Koca bir hiç diyebiliriz. Çünkü, araştırmalar 2050 projeksiyonunda bu oranların ikiye katlanacağı yönünde raporlar yayımlamaktadır.

Belirttiğim bu hastalıklar ile ilgili bir konunun altını çizmek istiyorum. Eğer bu hastalıklar geçmişte daha az görülüyorsa ve gelecekte daha sık karşılaşacağımız bir fenomen halini alıyorsa. Bu noktada sorun ne olabilir. Genetik temelli bir yatkınlığımız olmamasına rağmen bu denli yaygın görülen bu hastalıkların oluşmasını neye bağlayabiliriz. Evrimsel açıdan konuyu incelersek türümüz görece uzun bir yaşama sahiptir (4.5 milyar yıl) ancak, konuyu “homo sapiens (zeki insan)” olarak ele alırsak 200 bin yıllık bir geçmişe sahip olduğumuz düşünülmektedir. Evrimsel süreç açısından 200 bin yıllık geçmişin son 10-12 bin yıllık dönemi yaşam tarzlarımızda dramatik değişimlere yol açmıştır. Özellikle önce “tarım ve domestikasyon devrimi” sonrasında “sanayi devrimi” toplumları farklılaştırmıştır. Tarih öncesi dönem atalarımızın binlerce veya milyonlarca yıldır sürdürdüğü bir dizi davranış kalıbında, hareketlilik düzeyinde ve beslenme alışkanlıklarında dramatik değişimler görülmeye başlamıştır. Tüm değişikliklerin neden olduğu “epigenetik başkalaşım yanlış eşleşim” hastalıklarını beraberinde getirmiştir. Bu noktada, kalp hastalıkları, Obezite ve diyabet gibi bulaşıcı olmayan hastalıklarının ortaya çıkması da bu “yanlış eşleşim” nedeniyle olmuştur. Elbette bu bir teoridir, ancak günümüze kadar olan evrimsel süreç dikkate alındığında genetik temeli olmayan bireylerin daha önce hiç görülmemiş ölçüde bu hastalıklara yakalanmalarının izahı açısından güçlü bir teoridir. Ayrıca, aksi ispat edilene kadar da üzerinde düşünülmesi gereken bir teoridir.

Literatürde bu sorunsalı cevaplayabilmek için modern dünya tarzını benimsemeyen ve eski ataları gibi yaşamına devam eden “Turkana Yerlileri (Kuzeeybatı Afrika’da Geleneksel Temelli Yaşayan Yerli Kabile” üzerinde yeni bir araştırma yapılmıştır. Araştırmada 10 farklı lokasyondan 1226 “Geleneksel Yaşayan Turkana Yerlisi” analiz edildi. Araştırma kapsamından ölçülen 10 farklı biobelirteç açısından “Turkana Yerlileri” oldukça yüksek skorlar elde ettiler. Dahası, “Kardiyo-Metabolik Sağlıklarının” son derece optimal düzeyde oldukları saptandı. Ayrıca, araştırma özelinde “Turkana Yerlisi” olup da şehirlerde yaşayan kişiler incelendiğinde çok düşük kardiyo-metabolik sağlık düzeyine ve yüksek oranda Obezite, Diyabet, Kalp Hastalığı Görülme ve Yüksek Kan Basıncı gibi bir dizi sağlık sorunları olduğu belirlendi. Bu sonuçlar ışığında, aynı genetik temele aynı coğrafi bölge insanları olmalarına rağmen doğal bölgelerinde geleneksel yaşama devam edenlerle şehirleşenler arasında oldukça yüksek oranda “Yanlış Eşleşim Hastalıkları” görülme oranı farklılaşmaktadır. Şehir yaşamını benimseyenlerin bu hastalıklara yakalanma ve bu hastalıkları ile yaşamını sürdürme potansiyelleri oldukça yüksek bulunmuştur. Peki bu noktaya kadar saptanan “Yanlış Eşleşim Hastalıklarını” besleyen faktörler nelerdir? Bu sorunsalı açıklamak oldukça paradoksaldır. Ancak, okumalarım ve deneyimlerim özellikle oldukça uzun dönem (binlerce – milyonlarca yıl) atalarımız büyük oranda yiyecek erişim sorunu yaşamıştır. Başka bir ifadeyle, yiyecek erişimi oldukça güç ve zahmetli bir olgu idi. Bu nedenle organizmaları bu uzun dönem boyunca küçük miktarlarda besinle uzun dönem yaşamını sürdürecek şekilde evrilmiştir. Bu dönemin en önemli genetik miraslarından biri de yağ depolama potansiyelimizdir. Bu fenomen de, neden bugün yağ depolama veya kilo alma eğilimli olduğumuzu da açıklamaktadır. Çünkü, oldukça uzun bir dönem yağ depolama potansiyelimiz sayesinde hayatta kalmayı başardık. Bu nedenle, hala organizmalarımız daha fazla yağ biriktirme eğilimindedir. Bu durum evrimsel bir hata olarak düşünülebilir. Fakat yüzeyel olarak evrimsel bir hata nitelemesi kısa vadede bizi tatmin etse de uzun dönemde durumun böyle olmadığını anlamamız uzun sürmeyecektir. Çünkü, sorunun kaynağı yağ biriktirme potansiyelimiz değil sorunun kaynağı besin erişimi ve miktarında daha önce hiç görülmemiş ölçüde bir düzeye sahip olduğumuz. Başka bir ifadeyle, türümüz daha önce bugün olduğu kadar kolay ve bol bir besin erişimi ile karşı karşıya kalmamıştır. Bu durumun doğal sonucu olarak vücutlarımız artan besin miktarını enerji depolama yolu ile biriktirmeye çalışmaktadır (evrimsel hatayı besleme). Biriken bu fazla enerji her geçen gün organizma açısından atan enerji (yağ birikim) yük katsayısı ile çoğalmaktadır. Artan yük (enerji birikim) katsayısı oranı ile “Yanlış Eşleşim Hastalıkları” arasında pozitif ilişki olduğu gerçeği kabul edilebilir bir çıkarım olacaktır. Kısaca, ne kadar çok enerji alımı o kadar çok “Yanlış Eşleşim Hastalığı” anlamına gelecektir.

Modern bir batı tarzı yaşam incelendiğinde ortalama fiziksel İnaktivite düzeyinin 20 saate çıktığı görülecektir. Yani, batı tarzı yaşayan kişiler sanki bir ampütasyonu (bacaklarını kaybetmiş veya kullanamayan) olan bireyler gibi sandalyeye veya yatağa bağımlı olarak yaşamaktadır. Ayrıca, batı tarzı beslenme modeli toplam alınan enerjinin %70+ düzeyde ultra-işlenmiş (işlenmiş gıdaların eriştiği en yüksek seviye) yiyecekler tüketmektedir. Bu ultra-işlenmiş gıdaların temel karakteristikleri büyük porsiyon, yüksek kalori, düşük maliyet ve bağımlılık potansiyelleridir. Ayrıca, ultra-işlenmiş gıdaların içerdiği besinlerin ortak özellikleri yüksek şeker, tuz, trans yağ oranı ve düşük lif, vitamin ve mineral miktarlarıdır. Başka bir ifadeyle, sağlığı geliştirme potansiyeli olan içerikleri minimal düzeyde içerirken optimal sağlığı bozacak ve “Yanlış Eşleşim Hastalıklarını” arttıracak içeriklere yoğun şekilde yer verilmiştir.

Bu noktaya kadar aslında “Yanlış Eşleşim Hastalıklarının” görülme oranının gündelik alışkanlıklarımızla doğrudan ilişkili olduğunu vurgulamaya çalıştım. Bu noktadan sonra “Yanlış Eşleşim Hastalıklarını” önlemede izlenmesi gereken stratejileri sıralayacağım. Unutmayın “Yanlış Eşleşim Hastalıkları” kader değildir. Önlenebilir hastalıklardır.  

Yanlış Eşleşim Hastalıkları

  • Obezite
  • Diyabet
  • Kalp Hastalıkları
  • Hiper-Tansiyon
  • Alzheimer
  • Demans
  • Kanser(ler)
  • Sindirim Rahatsızlıkları
  • Yağlı Karaciğer Problemleri
  • Metabolik Sendrom
  • Sarkopeni – Dinapeni
  • Diğer…

“Yanlış Eşleşim Hastalıkları” bir dizi küçük yaşam davranış değişikliği ile kolayca önlenebilir durumlardır. Bu küçük yaşam değişim stratejilerini aşağıda sıralıyorum.

Yaşam Değişim Stratejileri

  • Aktif yaşam (10 bin adım/gün – yürüme seansına katılım engeli olmayanlar)
  • Kaliteli ve yeterli uyku (en az 7-8 saat – 23.00 öncesi uyumuş olmak)
  • Temiz su tüketimi (3.0-3.5 lt/gün – vücut ağırlığına göre değiştirilebilir)
  • Doğal ve mevsiminde beslenme (kendi bölgenize özgü mevsiminde beslenme)
  • Lif tüketimine dikkat edilmeli (her gün 5-7 porsiyon sebze ve meyve tüketimi)
  • İşlenmiş gıdalardan kaçınılmalı (paketlenmiş ürün tüketimi minimize edilmeli)
  • Aralıklı oruç tutulmalı (haftada 1-2 kez 12-16 saat açlık seansı sağlanmalı)
  • Ağırlık antrenmanı yapılmalı (kas kütlesi kayıpları önlenmeli)
  • Yoga/meditasyon/dua gibi dinginleştirici etkinlikler yapılmalı
  • Doğada zaman geçirilmeli (temiz havadan yararlanılmalı)
  • Bol çiğneme alışkanlığı kazanılmalı (her lokma 25+ kez)

Haftanın Mottosu:

“Büyük bir değişim yaratmak istiyorsanız küçük bir adım atın”

Referans: Lea, A. J., Martins, D., Kamau, J., Gurven, M., & Ayroles, J. F. (2020). Urbanization and market integration have strong, nonlinear effects on cardiometabolic health in the Turkana. Science Advances, 6(43), 1430.

460 Yorum “Tarih Öncesi (Prehistorik) Yaşam Tarzı İle Kalp Hastalığı, Obezite ve Diyabet Önlenebilir Mi?”

  1. լինդա տեխնիկ

    Hi there! This is my first visit to your blog! We are a group of volunteers and starting a new initiative in a community in the same niche. Your blog provided us useful information to work on. You have done a outstanding job!

    Yanıtla
  11. sadounik.ru

    I am really loving the theme/design of your website. Do you ever run into any web browser compatibility problems? A small number of my blog visitors have complained about my website not operating correctly in Explorer but looks great in Safari. Do you have any suggestions to help fix this issue?

    Yanıtla
  18. k9lady

    Pretty nice post. I just stumbled upon your blog and wanted to say that I have really enjoyed browsing your blog posts. In any case I’ll be subscribing to your feed and I hope you write again soon!

    Yanıtla
  19. bezogoroda.ru

    Amazing blog! Do you have any hints for aspiring writers? I’m planning to start my own website soon but I’m a little lost on everything. Would you propose starting with a free platform like WordPress or go for a paid option? There are so many choices out there that I’m totally confused .. Any ideas? Appreciate it!

    Yanıtla
  22. agrosadovnik.ru

    When I originally commented I seem to have clicked the -Notify me when new comments are added- checkbox and now each time a comment is added I get four emails with the same comment. Perhaps there is a way you can remove me from that service? Cheers!

    Yanıtla
  23. sadovoe-tut.ru

    An interesting discussion is worth comment. I believe that you ought to write more on this topic, it might not be a taboo subject but usually people don’t discuss such topics. To the next! Many thanks!!

    Yanıtla
  26. ogorodkino.ru

    Hi would you mind letting me know which webhost you’re working with? I’ve loaded your blog in 3 completely different internet browsers and I must say this blog loads a lot quicker then most. Can you suggest a good internet hosting provider at a honest price? Cheers, I appreciate it!

    Yanıtla
  31. infoda4nik.ru

    Howdy! This post couldn’t be written any better! Reading this post reminds me of my good old room mate! He always kept talking about this. I will forward this page to him. Pretty sure he will have a good read. Thank you for sharing!

    Yanıtla
  37. sphynx kitten price

    I am curious to find out what blog system you happen to be utilizing? I’m experiencing some minor security problems with my latest website and I would like to find something more safe. Do you have any solutions?

    Yanıtla
  40. חשפניות

    I must thank you for the efforts you have put in writing this website. I’m hoping to view the same high-grade blog posts from you in the future as well. In fact, your creative writing abilities has inspired me to get my own website now 😉

    Yanıtla
  41. חשפניות

    Having read this I thought it was extremely informative. I appreciate you taking the time and effort to put this short article together. I once again find myself spending way too much time both reading and leaving comments. But so what, it was still worth it!

    Yanıtla
  42. гостиничные чеки москва

    I know this if off topic but I’m looking into starting my own blog and was wondering what all is required to get set up? I’m assuming having a blog like yours would cost a pretty penny? I’m not very internet savvy so I’m not 100% positive. Any recommendations or advice would be greatly appreciated. Kudos

    Yanıtla
  43. Онлайн казино

    Это лучшее онлайн-казино, где вы можете насладиться широким выбором игр и получить максимум удовольствия от игрового процесса.

    Yanıtla
  48. гостиничные чеки мск

    Howdy I am so happy I found your web site, I really found you by error, while I was searching on Aol for something else, Anyhow I am here now and would just like to say cheers for a marvelous post and a all round thrilling blog (I also love the theme/design), I dont have time to go through it all at the minute but I have book-marked it and also included your RSS feeds, so when I have time I will be back to read a lot more, Please do keep up the awesome jo.

    Yanıtla
  53. стяжка пола стоимость

    Не знаете, какой подрядчик выбрать для устройства стяжки пола? Обратитесь к нам на сайт styazhka-pola24.ru! Мы предоставляем услуги по залитию стяжки пола любой площади и сложности, а также гарантируем высокое качество работ и доступные цены.

    Yanıtla
  63. прием металлолома медь цена за кг

    With havin so much content and articles do you ever run into any problems of plagorism or copyright violation? My website has a lot of completely unique content I’ve either created myself or outsourced but it appears a lot of it is popping it up all over the web without my agreement. Do you know any solutions to help stop content from being ripped off? I’d certainly appreciate it.

    Yanıtla
  64. bitokvesnuhin

    Ищете решение для ремонта? Механизированная штукатурка с mehanizirovannaya-shtukaturka-moscow.ru – это быстро, качественно и без пыли.

    Yanıtla
  65. краска для одежды

    Hey there would you mind letting me know which hosting company you’re utilizing? I’ve loaded your blog in 3 completely different web browsers and I must say this blog loads a lot quicker then most. Can you suggest a good internet hosting provider at a honest price? Thanks a lot, I appreciate it!

    Yanıtla
  159. Kasutatud autode kokkuost

    First off I want to say terrific blog! I had a quick question that I’d like to ask if you don’t mind. I was curious to know how you center yourself and clear your thoughts before writing. I have had a difficult time clearing my mind in getting my thoughts out. I do enjoy writing but it just seems like the first 10 to 15 minutes are wasted just trying to figure out how to begin. Any ideas or tips? Appreciate it!

    Yanıtla
  428. daa4a.ru

    Hey there, You have done a fantastic job. I will definitely digg it and personally recommend to my friends. I am sure they will be benefited from this site.

    Yanıtla
  435. daa4a.ru

    Hey There. I found your blog the use of msn. This is a very smartly written article. I will be sure to bookmark it and come back to read more of your useful information. Thank you for the post. I will definitely comeback.

    Yanıtla

Yorumunuzu Ekleyin

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir